THE READER รอยเปื้อนที่ล้างไม่ออก (พากย์ไทย)

คงไม่มีใครกังขาหากจะยกให้เคต วินสเลตเป็นราชินีสำหรับเวทีล่ารางวัล แต่สิ่งหนึ่งที่โดดเด่นไม่แพ้การแสดงสุดเฉียบนั้นคือเรื่องราวจากบท ประพันธ์ของเบอร์นาร์ด ชลิงก์ นักเขียนและศาสตราจารย์ทางกฎหมายชาวเยอรมัน

The Reader คือเรื่องราวยวนใจที่ไม่ใช่เพียงแค่กามารมณ์หากแต่หมายถึงการครุ่นคิด การวิเคราะห์วิพากษ์เพื่ออธิบายและทำความเข้าใจพฤติกรรมของมนุษย์และสังคม โดยมีเกณฑ์ทางศีลธรรมและกฎหมายเป็นเครื่องมือในการทาบวัด

ฮันนา ชมิทต์ (เคต วินสเลต) พนักงานตรวจตั๋วรถรางหญิงวัย 36 ภายในรถที่เคลื่อนตัวตามรางเหล็กแคบๆ ฮันนาพอใจกับตำแหน่งงานเล็กๆ นี้เพราะเธอชัดเจนในบทบาทและตระหนักอยู่ตลอดเวลาถึงสิ่งที่ต้องทำและสิ่งที่ ต้องห้าม

ฮันนามีความสัมพันธ์กับเด็กหนุ่มวัย 16 ชื่อว่าไมเคิล เบิร์ก (เดวิด ครอซ) ไมเคิลอยู่ในช่วงวัยรุ่นตอนต้นและมีความอยากรู้อยากเห็นโดยเฉพาะความลึกลับ ของอารมณ์เพศ ในขณะที่ฮันนาก็กระหายใคร่รู้เรื่องราวจากหนังสือซึ่งเป็นเสมือนความลึกลับ สำหรับเธอผ่านน้ำเสียงของไมเคิล ทั้งสองแลกเปลี่ยนความปรารถนาระหว่างกันอย่างลับๆ ครั้งแล้วครั้งเล่า ซ่อนเร้นจากสายตาและคำพิพากษาของสังคม

จนกระทั่งความใคร่รู้ที่ทั้งสองแลกเปลี่ยนกันก่อกำเนิดเป็น “ความรัก”

ฮัน นาได้เลื่อนตำแหน่งงานที่สูงขึ้น แต่แทนที่เธอจะดีใจเหมือนคนทั่วไปกลับกลายเป็นรู้สึกตื่นตระหนกและเศร้าซึม ข้อเรียกร้องด้านความรู้ความสามารถในตำแหน่งใหม่กำลังทำลายเส้นรางที่เคย ชัดเจน ฮันนาไม่อาจรับมือกับบทบาทใหม่ที่เป็นเหมือนแดนสนธยา

ฮันนาหายตัวไปโดยปราศจากคำอธิบาย

ไม เคิลต้องเผชิญกับความสับสนที่ฮันนาทั้งไว้ ความสัมพันธ์ต้องห้ามกลายเป็นความทรงจำที่เขาไม่อาจลบเลือน ไมเคิลโตขึ้นและเป็นนักศึกษากฎหมาย เขาเจอฮันนาอีกครั้งจากการเข้าสังเกตการการพิจารณาคดีของพรรคนาซีซึ่งมีฮัน นาเป็นจำเลย ฮันนาในฐานะผู้คุมค่ายกักกันชาวยิวจากเหตุการณ์ฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ถูกไต่สวน พร้อมจำเลยร่วมอีกหลายคน เธอให้การด้วยความสัตย์จริงตามที่เข้าใจว่ากระทำไปตามหน้าที่ คำเบิกความของฮันนาทำให้การสู้คดีเหมือนกำลังดิ่งสู่ก้นเหว แววตาแสนซื่อของเธอไม่อาจคะคานหรืองัดข้อกับอคติของผู้พิพากษาและสังคมที่ มีต่อการกระทำของนาซีในครั้งนั้นได้ ระหว่างการพิจารณาปรากฏการพิสูจน์หลักฐานสำคัญซึ่งเป็นตัวแปรที่ทำให้เธอ อาจหลุดพ้นจากข้อกล่าวหา ทว่าหลักฐานชิ้นนั้นกลับไม่ต่างไปจากตำแหน่งงานใหม่ที่เธอได้รับในอดีต ฮันนาเลือกที่จะจองจำตัวเองอยู่ในความลับบางอย่างพร้อมกับรับโทษจำคุกตลอด ชีวิตในความผิดซึ่งปราศจากเจตนานั้น

The Reader เล่าเรื่องได้น่าติดตาม ผูกประเด็นชวนคิดและสะเทือนความรู้สึกผิดชอบชั่วดีของผู้ชม ผู้กำกับสตีเฟน ดัลดรีแห่ง The Hour และ Billy Elliot ประสบความสำเร็จอีกครั้งในการปั้นดารานำของเรื่องที่ทั้งท้าทายและโดดเด่น เคต วินสเลตจากเรื่องนี้มอบการแสดงชั้นครูที่แบรต พิตต์จาก The Curious Case of Benjamin Button จะต้องถือเป็นแบบอย่าง การสื่อสารที่แสดงให้เห็นถึงความบริสุทธิ์ใจและปราศจากเจตนาร้ายซึ่งต้อง สวนทางกับพฤติกรรมภายนอก โดยเฉพาะฉากร่วมรักของฮันนาที่ไม่ได้แสดงให้รู้สึกถึงความเร้าร้อนหรือแรง ใคร่ในราคะ ความไร้เดียงสาที่ไม่ต่างไปจากเด็กของฮันนาทำให้เธอบริสุทธิ์ใจที่จะสานต่อ ความสัมพันธ์ต้องห้ามกับไมเคิลโดยไม่รู้สึกผิด รวมไปถึงฉากการพิจารณาคดีที่ต้องแสดงให้ผู้ชมเชื่อว่าฮันนาไม่ได้มีส่วน ร่วมในเจตนาร้ายของการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์

The Reader แสดงถึงความมีมิติของประวัติศาสตร์ คล้ายกับที่ครั้งหนึ่งจางอี้โหมวเคยกำกับ Hero หนังที่ว่าด้วยมุมมองอีกด้านของจิ๋นซีซึ่งเรามักไม่คุ้นชิน The Reader พยายามอธิบายความซับซ้อนของเหตุการณ์ในอดีตซึ่งบ่อยครั้งก็คลุมเครือเกิน กว่าจะตัดสินหรือวินิจฉัยความถูกผิด แม้กระทั่งบางพฤติกรรมของมนุษย์ก็ยังยากต่อความเข้าใจตามมาตรฐานวิญญูชน (ในหนังเรื่อง The Curious Case of Benjamin Button ก็มีอยู่หลายฉากที่สะท้อนถึงความบริสุทธิ์ใจภายในแต่กลับสวนทางกับมาตรฐาน สังคมซึ่งมักตัดสินความผิดถูกจากภาพลักษณ์ภายนอก เช่นฉากความสัมพันธ์ของชายแก่กับเด็กหญิง การลักลอบมีความสัมพันธ์ฉันชู้สาว หรือความสัมพันธ์ของสาวใหญ่กับเด็กหนุ่ม ) การวินิจฉัยหรือพิพากษาการกระทำของมนุษย์จึงเป็นเพียงพิธีกรรมในสังคมเพื่อ ธำรงเส้นมาตรฐานสมมติซึ่งบ่อยครั้งก็สวนทางกับ “ความยุติธรรม” ในความเป็นจริง

“กฎหมายนั้นใจแคบ” คำกล่าวจากอาจารย์ของไมเคิล ดูจะเป็นสัจธรรมข้อหนึ่งจากผู้รู้ซึ้งงานในกระบวนการยุติธรรมทั้งในส่วนของ ตัวละครบทหนึ่งและในความนึกคิดของผู้ประพันธ์

การชำระล้างร่างกาย เหมือนจะเป็นสัญลักษณ์สำคัญของ The Reader ตั้งแต่ช่วงต้นเรื่องที่ไมเคิลอาเจียนและฮันนามาช่วยเช็ดหน้าทำความสะอาด ฉากเขม่าถ่านที่เปื้อนหน้าไมเคิลก่อนการเปิดบริสุทธิ์ครั้งแรก ฉากอาบน้ำขัดตัวของทั้งสองรวมถึงฉากว่ายน้ำซึ่งปรากฏให้เห็นอยู่บ่อยครั้ง รอยเปื้อนบนเนื้อตัวร่างกายอาจถูกชำระล้างออกได้ไม่ยากนัก ในขณะที่ความรู้สึกผิดอันเป็นรอยเปื้อนในจิตใจกลับฝังแน่นยากแก่การชำระ ล้าง ประเด็นนี้ขยายความต่อถึงรอยด่างในประวัติศาสตร์ เป็นความทรงจำเลวร้ายซึ่งฝ่ายจำเลยของสังคมถูกตราหน้าให้ไม่อาจลุกขึ้นมา ชี้แจงหรือแก้ตัวเพื่อเรียกร้องความเข้าใจจากใครได้ The Reader นำประเด็นนี้มาสวมครอบทัศนคติของผู้ชมที่เคยมีต่อกลุ่ม “นาซี”

ความ ไร้เดียงสาในความผิดของฮันนาเทียบได้กับศัพท์ทางกฎหมายอาญาคำว่า “Innocent Agent” ความน่าเห็นใจที่ผู้ชมมีต่อตัวละครของฮันนาซึ่งกระทำผิดเกณฑ์ทางศีลธรรมและ กฎหมายโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ความน่าเห็นใจดังกล่าวกำลังถูกส่งต่อถึงชาวเยอรมันยุคอดีตซึ่งถูกมองด้วย สายตาอคติว่ามีส่วนผิดในการกระทำทารุณฆ่าล้างเผ่าพันธุ์

ฮันนามี เหตุผลของตัวเองที่จะบอกว่าสิ่งใดถูกหรือสิ่งใดผิด การถูกจำคุกในเรือนจำเป็นเพียงทางเลือกหนึ่งที่เธอใช้ปกป้องความลับ บางอย่างในชีวิต เธอไม่ได้รู้สึกผิดโทษฐานมีส่วนเกี่ยวข้องกับการกระทำของพรรคนาซี ทว่าฉากตลกร้ายตอนใกล้จบกลับเปลี่ยนระบบคิดให้เธอรู้สึกว่าถูกพิพากษาความ ผิดโดยคนที่เธอรัก ฮันนาเต็มใจรับความรู้สึกผิดด้วยโทษขั้นสูงสุดซึ่งเธอมอบให้ตัวเองเพื่อไถ่ บาปชดใช้การกระทำที่เธอเองก็ยังอาจไม่เข้าใจ

แม้ The Reader จะเป็นบทประพันธ์ของนักกฎหมายแต่เบอร์นาร์ด ชลิงก์กลับพยายามองทุกพฤติกรรมของมนุษย์โดยหลีกเลี่ยงการพิพากษา ความซับซ้อนคลุมเครือของบางเหตุการณ์เปรียบเสมือนหนังสืออ่านยากซักเล่ม ซึ่งท้าทายความเข้าใจและยั่วเย้าต่อทัศนคติดั้งเดิม ไม่ต่างจากวิธีคิดของฮันนาที่ผู้ชมมักจะอ่านเธอไม่ออกและรู้สึกขัดแย้งอยู่ เสมอในแต่ละทางเลือกที่เธอตัดสินใจ